Wat is plastic en waarom is plastic schadelijk voor ons? 5 vragen over plastic beantwoord
Plastic is niet meer weg te denken uit onze omgeving, en helaas ook niet meer uit onszelf. Onszelf? Ja! Er is plastic gevonden in ons bloed, onze organen, moedermelk en recent werd zelfs door wetenschappers bekend gemaakt dat menselijke hersenen ongeveer een theelepel aan microplastics bevatten. Maar waar komen deze microplastics allemaal vandaan dat er zoveel van in onze lichamen rondzwerft? En is plastic in ons lichaam schadelijk?
(Spoiler: ja, plastic is schadelijk. JonaTerra heeft daarom als doel consumenten bewuster te maken van de negatieve gevolgen van synthetische producten zoals plastic en helpt bij het zoeken naar een plasticvrij alternatief.)
5 vragen over plastic
In deze blog gaan we in op 5 vragen over plastic.
1. Wat is plastic?
Tijd voor scheikunde. Als je hier geen zin in hebt, scrol dan snel door naar vraag 2!
Wat is plastic precies en wat verstaan we onder plastic? Daarvoor gaan we onderstaande definitie van plastic van het RIVM verder uitleggen:
“Plastic bestaat uit polymeren, dit zijn lange moleculen die uit steeds dezelfde bouwstenen bestaan. Het kunnen complexe mengsels van verschillende samenstellingen zijn. Vaak zitten er additieven in, dat zijn toegevoegde stoffen die de eigenschappen van het plastic verbeteren. Bijvoorbeeld kleur, elasticiteit en verminderde brandbaarheid.”
Het kan aan ons liggen, maar wij werden niet per se veel wijzer van deze beschrijving. Dus we doken er iets verder in om onszelf (en jou hopelijk) wat wijzer te maken.
Allereerst, wat zijn polymeren? Jaja, dat zijn dus lange moleculen (deeltjes) uit dezelfde bouwstenen. Maar wat voor bouwstenen dan? Die bouwstenen heten momeren. Mono betekent één. Twee momeren samen heet een dimeer. Als je meer dan twee momeren samenvoegt dan krijg je dus die meerdere bouwstenen bij elkaar: polymeren.
Van aardolie naar plastic
Maar waar bestaan polymeren dan uit? Polymeren kunnen zowel natuurlijk als synthetisch zijn. Natuurlijke polymeren kunnen gemaakt zijn van bijvoorbeeld eiwitten en zetmelen (koolhydraten) uit planten en dieren. Hier kunnen dus bioplastics van worden gemaakt. Synthetische polymeren zijn gemaakt van aardolie.
Dat klopt, plastic wordt gemaakt van aardolie. Van dezelfde aardolie wordt benzine en diesel gemaakt. Aardolie is miljoenen jaren geleden ontstaan uit organisch materiaal zoals plankton en bacteriën. Aardolie is een fossiele brandstof en staat bekend als zeer belastend voor het milieu.
Maar, als aardolie is ontstaan uit organisch materiaal, is het dan niet een natuurlijke grondstof? In zekere zin misschien wel, maar plastic wat van aardolie gemaakt is, is verre van natuurlijk te noemen door alle zware bewerkingen dat het heeft ondergaan. Een polyester shirtje heeft een stuk meer chemische bewerkingen gehad dan een katoenen T-shirt. 5% van de aardolie wordt op dit moment gebruikt voor de productie van plastic.
Om plastic te maken wordt aardolie geraffineerd zodat de bestanddelen uit de olie gescheiden worden om te kunnen worden gebruikt voor de productie van plastic. Het hoofdbestanddeel van plastic heet Nafta. Die nafta wordt vervolgens tot extreem hoge temperaturen verhit zodat de bouwstenen van plastic vrijkomen. Voorbeelden hiervan zijn ethyleen, propyleen, vinylchloride en styreen. In de volgende vraag gaan we verder in op wat daar allemaal voor soorten plastic van wordt gemaakt.
2. Wat verstaan we allemaal onder plastic?
In de vorige vraag werd al uitgelegd dat uit aardolie Nafta wordt gewonnen en uit die Nafta verschillende grondstoffen voor plastic worden gehaald. Alles wat hiervan gemaakt is kunnen we dus onder plastic categoriseren. Zoals de omschrijving van het RIVM als aangeeft, is er vaak van alles toegevoegd aan de grondstoffen voor plastic, om tot bepaalde eigenschappen te komen zoals elasticiteit en hardheid. Plastic boterhamzakjes zijn dun en flexibel dankzij bepaalde toevoegingen. En je kunststof kozijnen hard en brandwerend dankzij toevoegingen. Yogaleggings hebben ook weer bepaalde toevoegingen waardoor ze flexibel zijn. En een luchtige trui ook om op wol te kunnen lijken. here...
De lijst van wat we allemaal onder plastic verstaan is eindeloos. Maar om toch alvast een beeld te vormen hebben we hieronder lijst gemaakt met soorten plastic. Inclusief plasticsoorten waarvan je misschien niet eens wist dat het plastic is. In de eerste kolom vind je de veelvoorkomende producten en gebruiken van plastic. In de tweede kolom vind je de plasticsoort die hiervoor wordt gebruikt. Het zal je opvallen dat de grondstof van die plasticsoort al in de naam van de plasticsoort verwerkt zit met het woordje ‘poly’ ervoor. We weten van de vorige vraag dat poly ‘meerdere’ of ‘veel’ betekent.
Veelvoorkomende alledaagse soorten plastic in ons leven
Product | Plasticsoort |
Veel (sport)kleding, bekleding, gordijnen, bankstellen | Polyester/ of PET: polyethyleen tereftalaat (bijvoorbeeld die gerecyclede yogaleggins |
Veel ondergoed () | Elastaan, spandex, lycra (vaak 5-10% toegevoegd voor stretch), gemaakt van polyrethaan (PU) |
Gietvloeren | Polyurethaan (PU) |
PVC-vloeren, douchegordijnen, luchtbedden | Polyvinylchloride (PVC) |
Wegwerp frietbakjes, fietshelmen, kledinghangers, vleesschaaltjes (supermarkt vlees), piepschuim, schuimbekers | Polystyreen (PS) |
Babyflessen, rietjes, wegwerpluiers, yoghurt bakjes, textiel, auto-onderdelen | Polypropeen (PP) |
Kookgerei met antiaanbaklaag | Polytetrafluorethyleen (PTFE) bekende PFAS! |
Plastic zakken | Ethyleen en polyethyleen |
Drankflessen, voedselverpakkingen | PET: polyethyleen tereftalaat |
3. Is plastic schadelijk voor de gezondheid?
Ja, daar kunnen we kort over zijn. Onderzoek heeft uitgewezen dat synthetische vezels gemaakt van plastic chemicaliën bevatten die je via je huid op kan nemen. Je kunt de microplastics die vrijkomen ook inademen, wat tot ontstekingen kan leiden, zeker bij mensen die al last hebben van hun longen. Ook kunnen plastic vezels bijdragen aan longkanker en een verminderde vruchtbaarheid.
Moet je nu bang zijn voor alle soorten plastic? Nee, dat gelukkig niet. Hoewel geen enkele plasticsoort goed voor je is en het beter is om zoveel mogelijk plastic te vermijden, is de ene plasticsoort de andere gelukkig niet. In de volgende vraag gaan we hier verder op in.
4. Waarom is plastic schadelijk voor de gezondheid?
Plastic wordt vooral schadelijk doordat het chemicaliën en microplastics vrijgeeft die schadelijk zijn voor de gezondheid. Bij ene plasticsoort is dat meer het geval dan bij de andere plasticsoort. Hieronder leggen we uit hoe schadelijk de plasticsoorten uit de tabel van vraag 2 zijn.
Polyester en PET voor o.a.kleding, plastic flessen, verpakkingsmateriaal
PET is eigenlijk vooral geschikt om eenmalig te gebruiken. Dat komt omdat het snel beschadigd. Als het beschadigd dan lekken makkelijk giftige stoffen. Bovendien bevat plastic van PET de stof antimoon(III)oxide, waarvan bekend is dat het kankerverwekkend is. Vooral gerecycled PET-flessen lekt meer schadelijke chemicaliën dan nieuwe PET. Je kan je dus afvragen of het recyclen van PET-flessen voor verpakkingsmateriaal of yogaleggins dus wel zo duurzaam is. Goed voor je gezondheid is het in ieder geval niet.
Elastaan, lycra en spandex om kleding (zoals ondergoed) rekbaar te maken
De huidige consensus is dat het als niet giftig wordt beschouwd om te dragen. Wat wel belangrijk is om te weten is dat bij het productieproces chemische oplosmiddelen worden gebruikt. Uit onderzoek is gebleken dat deze middelen erg schadelijk zijn voor de gezondheid. Vooral werknemer is spandex fabrieken hebben hier last van. Bij het dragen van kleding met elastaan of lycra kunnen bijvoorbeeld contactallergie ontstaan.
Polyurethaan (PU) (bijvoorbeeld in gietvloeren of purschuim)
Bij normaal gebruik wordt dit als veilig beschouwd.
PVC (vloeren, douchegordijnen, zwembandjes, luchtbedden, zeil)
PVC kan je het beste volledig vermijden. Dat geldt dus ook voor PVC-vloeren. Je wilt geen baby of kleine kinderen over een PVC-vloer laten kruipen. Dat komt door de toevoeging van ftalaten. Dit zijn weekmakers en zorgen ervoor dat het buigzaam wordt. Weekmakers zijn slecht voor de gezondheid doordat ze bijvoorbeeld je hormonen verstoren en daardoor kankerverwekkend zijn.
Polystyreen (PS) (wegwerp frietbakjes, fietshelmen, kledinghangers, vleesschaaltjes (supermarkt vlees), piepschuim, schuimbekers)
Deze plasticsoort is zeer schadelijk door de styreen en benzeen waarvan het gemaakt is. Het verstoort je hormonen en is kankerverwekkend. Probeer deze plasticsoort dus zoveel mogelijk te vermijden!
Polypropeen (PP) (Babyflessen, rietjes, wegwerpluiers, yoghurt bakjes, textiel, auto-onderdelen)
Polypropeen wordt beschouwd als een veiligere plasticsoort. Helaas ontdekte stichting Tegengif recent dat plastic drinkflessen voor kinderen vaak de schadelijke weekmaker DIBP bevat. Dat is vooral het geval als de flessen in de vaatwasser zijn geweest. Hierna lekten de flessen meer chemicaliën. Een plastic babyfles kan dus schadelijk zijn. Kies dus altijd voor een plasticvrij alternatief als je een drinkfles of beker voor je kindje koopt.
Polytetrafluorethyleen (PTFE) (kookgerei met antiaanbaklaag)
Inmiddels is bekend dat PFAS ontzettend slecht is voor de gezondheid. Het beste vermijd je deze stoffen zoveel mogelijk door te kiezen voor goede pannen zonder antiaanbaklagen.
5. Waarom is plastic schadelijk voor het milieu?
Microplastics die loskomen uit je kleding door het dragen of wassen of bijvoorbeeld uit je gordijnen en schoenen komen in het milieu terecht. 35% van de plastic deeltjes in de oceaan is afkomstig van de synthetische kleding die we dragen. Iedere keer als we die kleding wassen dan komen er microplastics vrij en die komen in het milieu terecht. Maar ook gewoon door het dragen van polyester kleding of schoenen en/of zolen van kunststof vervuil je het milieu met microplastics. Deze blijven vervolgens in het milieu en zijn onmogelijk weer eruit te krijgen. Dus ook al denk je goed bezig te zijn door die vegan schoenen te kopen of yoga leggings van gerecyclede petflessen; het is nog steeds niet ideaal voor het milieu, en ook niet voor je gezondheid. Kies dus voor schoenen en kleding van 100% natuurlijke vezels.
Bovendien heeft onderzoek uitgewezen dat er tijdens het recyclen van plastic voor bijvoorbeeld kleding allemaal schadelijke chemicaliën kunnen ontstaan, door de bijproducten die de te recyclen plastics bevatten. Het klinkt allemaal heel mooi en groen: plastic uit de zee vissen en dit vervolgens omtoveren naar kleding. En begrijp ons niet verkeerd: we zijn zeker voor het vissen van plastic uit de zee en een schone oceaan. Echter vragen wij ons met de kennis die we hebben over de schadelijkheid van microplastics en chemicaliën in plastic af of het wel zo verstandig is om het te recyclen.
Plasticvrij leven
We weten het, het is moeilijk (en best prijzig) om ineens al je kleding, beddengoed, pannen, huisinrichting en alles om te ruilen voor natuurlijke producten. Toch willen we je inspireren om stappen in de juiste richting te zetten. We zijn daarom druk bezig om een easy start voor je samen te stellen, waarin je stapsgewijs en budgetvriendelijk kan toewerken naar een natuurlijkere levensstijl. Houd onze site dus goed in de gaten!
Verder lezen:
Dit artikel in the Guardian
Onderzoek over chemicaliën bij recyclen plastic vind je hier.
Artikel plastic soup foundation over microplastics inademen.
