Voorkom (nog meer) PFAS en microplastics in je eten

Dat de bekende Tefal teflon pannen PFAS afgeven aan ons eten is voor de meeste onder ons inmiddels wel bekend. Ook weten we dat we beter met een houten spatel in plaats van een plastic spatel door onze pannen moeten roeren in verband met de microplastics die vrij kunnen komen. Maar waarom is dit zo belangrijk?

Waarom zijn microplastics en PFAS zo schadelijk?

Allereerst microplastics: ze bevatten chemische stoffen zoals weekmakers en kleurstoffen. Als organismen zoals planten, mensen en dieren deze binnenkrijgen dan kunnen ze daar schade van ondervinden. Een bekende weekmaker is BPA, waarvan we weten dat deze een hormoon verstorend effect heeft. Maar een plastic artikel ‘zonder BPA’ kopen geeft helaas geen garantie dat deze geen microplastics zonder chemische stoffen loslaat.

Verder is bekend dat bacteriën en virussen zich hechten aan microplastics. Als je deze vervolgens binnenkrijgt dan word je hier dus ook aan blootgesteld en kan je hier ziek van worden.

De concrete gevolgen zijn uiteenlopend. Bij dieren zien we dat microplastics negatieve effecten heeft op het gedrag, overlevingskans, voortplanting en energiehuishouding. Dat is dus niet niks! Bij planten zien we negatieve effecten op de groei en zaadkieming en schade aan cellen door oxidatieve stress.

PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte chemische stoffen. Ze zijn populair in de industrie omdat ze een water, vuil en vetafstotende werking hebben. Je vindt PFAS in pannen, bakpapier, regenkleding, cosmetica, maar ook in zonnepanelen. Blootstelling aan PFAS kan schadelijke effecten hebben op je immuunsysteem, je vruchtbaarheid en de gezondheid van het ongeboren kind. Doordat de industrie veel PFAS gebruikt(e), is er veel PFAS in de bodem en het oppervlaktewater beland. Hierdoor is het vandaag de dag onmogelijk om niet in aanraking met PFAS te komen. Hetzelfde geldt overigens voor microplastics: ze zitten al in onze bodem en ons water en in de lucht die we inademen.

Het is dus duidelijk dat deze stoffen slecht voor onze gezondheid zijn. Maar dat is helaas nog niet alles. Uit nieuw onderzoek is gebleken dat als organismen zowel aan microplastics en PFAS worden blootgesteld het effect nog schadelijker is. Schadelijke effecten zoals lagere vruchtbaarheid, ontwikkelings- en groeiproblemen werden gemeld. De onderzoekers concludeerden dat de stoffen synergetisch werken en daardoor samen voor een 40% hogere toxiciteit zorgen in organismen.

Om je blootstelling aan microplastics en PFAS te verlagen, doe je er dus goed aan om vooral te voorkomen dat je ze allebei niet binnenkrijgt. Een groot deel van de PFAS en microplastics die we binnenkrijgen is via ons voedsel. We weten nu dat deze stoffen sowieso in ons voedsel en water zitten. Helemaal voorkomen om ermee in aanraking te komen is dus helaas onmogelijk. Tenzij je misschien verhuist naar een geïsoleerd eiland ver van de geïndustrialiseerde wereld. Wat ons betreft is het daardoor juist nog belangrijker om verder blootstelling te voorkomen, vooral in je voedsel. Hieronder dus 3 tips om microplastics en PFAS in je voedsel tijdens het koken te verminderen.

3 tips om (nog meer) microplastics en PFAS in je voedsel te voorkomen

1. Beperk voedingsmiddelen die zwaarder verontreinigd zijn met PFAS en microplastics

Zoals aangegeven zitten microplastics en PFAS sowieso in ons voedsel, omdat de bodem en ons water ermee verontreinigd is. Dat is helaas een gegeven. We kunnen wel voorkomen om er nog meer van binnen te krijgen door bij aankoop  te letten op de manier waarop ons voedsel is verpakt en verwerkt. Voedsel in blik bevat bijvoorbeeld BPA, omdat de binnenkant van die blikjes een klein laagje wit plastic bevat om corrosie te voorkomen. Dit lekt zo in het voedsel. Kies dus, als je groenten conserven koopt, voor glazen potten. En spoel deze goed af met water.

• Het beste vermijd je plastic bij de aankoop van je voedsel door plasticvrij te winkelen: gebruik herbruikbare linnen boodschappentassen.
• Koop bij de bakker en slager en gebruik desnoods je eigen verpakkingsmateriaal.
• Gebruik losse thee in een thee-ei knijper.
• Vermijd koffie pads en capsules en zet zelf je koffie met een papieren filter.

Verder zorgt vis (helaas) voor de meest blootstelling aan PFAS. Uit onderzoek van het RIVM scoort een portie zalm 745 pgPEQ/gram PFAS, vissticks 1251 pgPEQ/gram PFAS en een portie kabeljauw 2737 pgPEQ/gram! Om dat in perspectief te plaatsen: een portie aardappelen bevat zo’n 18 pgPEQ/gram PFAS, koffie 48, melk 72, rundvlees 189, kip 155, eieren 241.

We weten dat vis veel gezonde vetten, vitamines en mineralen bevatten. Een mogelijke overweging is om te proberen deze stoffen uit andere voeding te halen. Ook wordt gesuggereerd dat de PFAS-concentraties in kweekvis lager is. Nu is de vraag of kweekvis wel een gezond alternatief is. Een ander advies dat wordt gegeven is om, als je vis eet, te variëren in vissoorten.

Dit laatste is ook belangrijk in je algehele voedingspatroon. Een gevarieerd dieet is gezond, ook omdat je daarmee de blootstelling aan PFAS verlaagd.

2. Kook met pannen en keukengerei van natuurlijke niet-giftige materialen

Voorkom dat er nog meer PFAS of microplastics in je voedsel terecht komen door te koken met pannen en keukengerei die deze stoffen niet bevatten. Antiaanbaklagen in koekenpannen bevatten meestal PFAS die loslaten in je eten. Dit wil je niet. Koken doe je het beste in pannen van gietijzer, emaille of RVS.

Ook bij de bereiding van voedsel is het belangrijk dat je kunststof schalen, bakjes, snijplanken, spatels e.d. zoveel mogelijk vermijdt. Bij voorkeur kies je voor natuurlijke materialen zoals glas, hout, bamboe en natuurrubber voor je keukengerei. Bij het snijden van groenten op een plastic snijplank snijd je ongemerkt zo stukjes microplastics bij je voedsel. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Je kan dit moeilijk voorkomen door voorzichtig te snijden. Kies door voor het zekere en vervang je plastic snijplank voor een snijplank van hout. Hetzelfde geldt voor het koken met een waterkoker. Veel reguliere waterkokers bevatten plastic onderdelen, bijvoorbeeld bij het schenkgedeelte. Vooral bij hoge temperaturen komen veel microplastics vrij, en laat dat nou juist zijn waar waterkokers voor gemaakt zijn.. Kies daarom voor een waterkoker of fluitketel zonder plastic. 

In onze shop vind je in de categorie keuken de beste alternatieven voor je pannen, keukengerei, opberg oplossingen, bakbenodigdheden en keukenapparatuur.

3. Bewaar je voedsel in glas, linnen of RVS

Stop met het gebruiken van plastic boterhamzakjes en neem je brood voortaan mee in herbruikbare boterhamzakjes van linnen of katoen. Of schaf een RVS lunchbox aan. Etensresten bewaar je het beste in glazen schalen in plaats van plastic tupperware.

Bronnen: 

• Rijksoverheid - PFAS
• RIVM - microplastics
• RIVM - PFAS
• Nederlandse voedsel en waren autoriteit – PFAS levensmiddelen
• The Guardian – artikel
• Drinkwaterplatform – microplastics - PFAS